ระบบสารสนเทศทางการศึกษา2

ห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์
ความหมายของห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์
          E-library มาจากคำว่า Electronic Library หรือห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง แหล่งความรู้ที่บันทึกข้อมูลไว้ในเครื่องคอมพิวเตอร์แม่ข่ายและให้บริการสารสนเทศทางอิเล็กทรอนิกส์หรือผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต

ห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์ ประกอบด้วย
          การทำงานของระบบห้องสมุดอัตโนมัติ เป็นระบบการทำงานของห้องสมุดโดยใช้คอมพิวเตอร์ช่วย เพื่อให้การทำงานของฝ่ายต่างๆ ในห้องสมุดสามารถทำงานเชื่อมโยงประสานกันได้อย่างต่อเนื่องโดยไม่ต้องทำงานด้วยมือซ้ำหลายๆครั้ง

ห้องสมุดดิจิตอล หมายถึง ห้องสมุดที่มีการจัดการและให้บริการเนื้อหาของข้อมูลในรูปแบบดิจิตอลที่ผู้ใช้เข้าถึงเนื้อหาฉบับเต็มได้โดยตรง มีการสร้างหรือจัดหาข้อมูลดิจิตอลมาจัดเก็บอย่างเป็นระบบเพื่อความสะดวกในการสืบค้นและให้บริการผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต

ห้องสมุดเสมือน หมายถึง สถานที่ให้บริการสืบค้นข้อมูลข่าวสารอิเล็กทรอนิกส์ โดยใช้คอมพิวเตอร์ผ่านระบบเครือข่ายที่เชื่อมโยงกันได้ทั่วโลก จึงเป็นที่รวมแหล่งสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส์ที่มีการจัดการอย่างมีระบบและให้บริการค้นคืนสารสนเทศแบบออนไลน์ในระบบเครือข่าย โดยที่ผู้ใช้สามารถเข้าถึงระยะไกลมายังห้องสมุดเพื่อสืบค้นและใช้สารสนเทศของห้องสมุดหรือเชื่อมโยงกับแหล่งสารสนเทศอื่นได้ทุกที่ในระบบเครือข่าย เพื่อให้ผู้ใช้สามารถใช้ได้ทุกเมื่อที่ต้องการอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล

ประเภทของห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์

1. ผู้ใช้เข้าถึงห้องสมุดโดยทางอิเล็กทรอนิกส์ ได้แก่ การใช้ระบบห้องสมุดอัตโนมัติซึ่งผู้ใช้สามารถเข้าถึงฐานข้อมูลและบริการยืม - คืนหนังสือของห้องสมุดได้แบบออนไลน์
2. ผู้ใช้เข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศโดยทางอิเล็กทรอนิกส์ และมีการนำส่งเอกสารที่เป็นสิ่งพิมพ์ทางอิเล็กทรอนิกส์  
3. ผู้ใช้เข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศที่เป็นเอกสารอิเล็กทรอนิกส์โดยทางอิเล็กทรอนิกส์

เทคโนโลยีของห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์

1. การจัดการเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ เพื่อประโยชน์ในการรวบรวมและจัดเก็บสารสนเทศ และสะดวกในการบริการส่งสาร
2. ระบบเครือข่าย เพื่อเชื่อมโยงเครือข่ายของห้องสมุดกับผู้ใช้และแหล่งสารสนเทศอื่น ๆ ทำให้ผู้ใช้สามารถติดต่อกันได้ทั่วโลก
3. การส่งเอกสารสารสนเทศแก่ผู้ใช้ เพื่อให้ผู้ใช้ได้รับสารสนเทศที่ต้องการโดยไม่ต้องมายังห้องสมุด มี 4 วิธีการคือ ทางไปรษณีย์ , จดหมายอิเล็กทรอนิกส์ , โทรสาร และทางอินเตอร์

ลักษณะของห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์

1. การจัดการทรัพยากรสารสนเทศด้วยคอมพิวเตอร์
2. ความสามารถในการเข้าถึงสารสนเทศโดยทางอิเล็กทรอนิกส์
3. บรรณารักษ์หรือบุคลากรของห้องสมุดสามารถแทรกการติดต่อระหว่างผู้ใช้กับห้องสมุดได้ เพื่อช่วยเหลือผู้ใช้ได้โดยทางอิเล็กทรอนิกส์
4. ความสามารถในการจัดเก็บ รวบรวมและนำส่งสารสนเทศสู่ผู้ใช้โดยทางอิเล็กทรอนิกส์

วัตถุประสงค์ของระบบห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์

1. เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานของบรรณารักษ์ โดยช่วยให้งานที่บรรณารักษ์ทำเป็นประจำ มีความถูกต้องรวดเร็วมากยิ่งขึ้น
2. เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการให้บริการแก่ผู้ใช้ได้อย่างสะดวกรวดเร็ว
3. เพื่อช่วยผู้บริหารห้องสมุดในการจัดการและบริหารงานห้องสมุด
4. เพื่อประหยัดต้นทุนการปฏิบัติงานของห้องสมุดในระยะยาว

องค์ประกอบของระบบห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์

1. ฮาร์ดแวร์ ( Hardware) หรือเครื่องคอมพิวเตอร์ และอุปกรณ์เชื่อมต่อต่างๆ ที่จะทำหน้าที่เป็นตัวสนับสนุนการทำงานของซอฟต์แวร์
2. ซอฟต์แวร์ ( Software) แบ่งออกเป็นซอฟต์แวร์ระบบ และซอฟต์แวร์ประยุกต์สำหรับระบบห้องสมุดอัตโนมัติ ซึ่งประกอบไปด้วยชุดโปรแกรมหรือโมดูล ( Module) หลายชุดตามความต้องการของระบบแต่ละระบบ
3. ระบบเครือข่ายและการสื่อสารข้อมูลที่เชื่อมโยงผู้ใช้กับระบบห้องสมุด
4. ทรัพยากรสารนิเทศรูปแบบต่างๆ เช่น หนังสือ วารสาร โสตทัศนวัสดุ ฯลฯ
5. ทรัพยากรบุคคลที่มีประสิทธิภาพ และได้รับการอบรมเกี่ยวกับระบบคอมพิวเตอร์ และระบบห้องสมุดเป็นอย่างดี
6. คู่มือการใช้งานซึ่งอธิบายรายละเอียดการทำงานของระบบ
7. งบประมาณที่ใช้ในการดำเนินงานทั้งระบบ

หลักการทำงานของระบบห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์

          ระบบห้องสมุดอัตโนมัติโดยทั่วไป จึงมักประกอบด้วยชุดโปรแกรมหลัก ( Module) ในการทำงาน 5 ระบบสำคัญ คือ

1. ระบบงานจัดหาทรัพยากร ( Acquisition Module) เป็นชุดโปรแกรม สำหรับระบบการทำงานจัดหาทรัพยากรห้องสมุด ประกอบด้วย การทำรายการสั่งซื้อ การทำจดหมายสั่งซื้อ การติดตามทวงถาม การควบคุมงบประมาณการจัดซื้อ และการออกรายงานต่างๆ
2. ระบบงานวิเคราะห์หมวดหมู่และทำรายการ ( Cataloguing Module) เป็นชุดโปรแกรม สำหรับงานสร้างฐานข้อมูลบรรณานุกรมทรัพยากรห้องสมุดทุกประเภท
3. ระบบงานยืม - คืน ( Circulation Module) เป็นชุดโปรแกรมสำหรับการทำงานให้บริการยืม - คืนทรัพยากรห้องสมุด เพื่อให้บริการแก่ผู้ใช้บริการได้ถูกต้อง รวดเร็ว
4. ระบบงานควบคุมสิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง ( Serial Control Module) เป็นโปรแกรมสำหรับการทำงานวารสารตั้งแต่การบอกรับจนถึงการให้บริการ
5. ระบบงานสืบค้นรายการออนไลน์ ( Online Public Access Catalog: OPAC Module) เป็นการทำงานสืบค้นข้อมูลประกอบด้วยระบบการกำหนดดรรชนีสืบค้น การออกแบบผล การสืบค้นระดับของการแสดงผล การออกรายงานผลการสืบค้น และออกสถิติรายงานการสืบค้น

บทบาทของ E-library
          การนำมาใช้แก้ปัญหาในเรื่องการจัดเก็บทรัพยากรห้องสมุดที่มีเพิ่มมากขึ้น โดยการจัดเก็บสารสนเทศในห้องสมุดให้เป็นระบบฐานข้อมูลอัตโนมัติที่จัดเก็บสื่อต่าง ๆ ได้ทุกรูปแบบสามารถเชื่อมโยงกับเครือข่ายในระดับต่าง ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ห้องสมุดยุคใหม่จึงเปลี่ยนไปตามความก้าวหน้าของเทคโนโลยีและวัฒนธรรมการเรียนรู้ของคนในสังคม ทำให้การดำเนินงานของห้องสมุดเปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในอนาคต รูปแบบการเสนอข้อมูลของห้องสมุดจะเน้นการเข้าถึงเอกสารเต็มรูป ที่บันทึกอยู่ในสื่อทุกรูปแบบมากขึ้น

บทบาทต่อการศึกษา

1. ทำให้การเรียนการสอนมีความหลากหลายเรียนได้เร็วขึ้น
2. สามารถตอบสนองความแตกต่างของผู้เรียนได้การเรียนการสอนจะเป็นการตอบสนองความสนใจและความต้องการของแต่ละบุคคลได้ดี
3. ทำให้การจัดการศึกษา ตั้งบนรากฐานของวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ทำให้การจัดการศึกษาเป็นระบบ
4. ทำให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้อย่างกว้างขวาง
5. ทำให้เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ได้เต็มตามศักยภาพแห่งตน

ประโยชน์ของห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์ ต่องานห้องสมุด

1. ช่วยยกระดับทักษะของบุคลากรผู้ปฏิบัติงาน
2. ลดภาระงานที่มีปริมาณมากช่วยให้สามารถปฏิบัติงานได้อย่างรวดเร็ว
3. ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการให้บริการ ทั้งด้านคุณภาพและปริมาณ
4. เพิ่มประสิทธิภาพของระบบงานต่างๆ โดยจะช่วยในการจัดระบบการจัดเก็บสืบค้นและเผยแพร่ให้สะดวก รวดเร็ว
5. ข้อมูลที่มีอยู่ในระบบจะทันสมัยอยู่เสมอ

การประยุกต์ใช้ E-Library เพื่อการศึกษา

1. การแนะนำ E-Learning ให้กับอาจารย์
2. การวางแผนรายวิชากับอาจารย์ผู้สอน
3. แนะนำระบบการประชุมให้กับอาจารย์
4. แนะนำเว็บไซต์รายวิชา ( Course Website ) ให้กับนักศึกษา
5. ช่วยเหลือสนับสนุนอาจารย์และผู้เรียนหลังจากเริ่มมีการเรียนการสอน

ที่มา : http://www.slideshare.net/angsuma/e-library